Trong đời sống hàng ngày, hạnh phúc thường được hiểu là trạng thái vui vẻ và mãn nguyện khi ta đạt được điều mong muốn: thành công trong sự nghiệp, sở hữu tài sản, một mối tình trọn vẹn, hay thực hiện được ước mơ. Tuy nhiên, dạng hạnh phúc này mang tính điều kiện, tạm bợ và dễ dàng tan biến khi những điều kiện ấy thay đổi.
Khi ta gắn hạnh phúc vào việc đạt được một điều gì đó, niềm vui của ta trở nên phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài. Điều này dẫn đến một vòng luẩn quẩn của bất an, bởi khi đã có được điều mình muốn, ta lại lo sợ sẽ mất nó. Ngay cả khi đạt được nhiều hơn, ta vẫn không bao giờ cảm thấy đủ đầy, bởi tâm luôn khao khát một điều gì đó cao hơn, lớn hơn.
Ngược lại, hạnh phúc chân thật không bị ràng buộc bởi điều kiện bên ngoài. Nó không đến từ sự sở hữu hay thành tựu, mà từ trạng thái an nhiên và tự do trong tâm. Một khi hạnh phúc không còn phụ thuộc vào những gì ta có hay không có, ta sẽ không còn bị lay động bởi mất mát, thất bại hay nghịch cảnh.
Một trong những nguyên nhân khiến con người đau khổ chính là sự bám víu. Khi ta bám víu vào một điều gì đó, tâm trí ta luôn bất an, vì biết rằng nó có thể mất đi bất cứ lúc nào. Buông xả không phải là từ bỏ cuộc sống hay phủ nhận giá trị của những điều ta có, mà là giải phóng tâm khỏi nỗi sợ hãi, mong cầu và ám ảnh.
Nếu ta bám víu vào danh vọng, ta sẽ luôn sợ thất bại, sợ bị lãng quên. Nếu ta bám víu vào tình yêu, ta sẽ sợ mất đi người mình yêu, sợ sự thay đổi trong mối quan hệ. Khi ta biết buông xả, ta không còn bị cuốn vào vòng xoáy của lo âu và khổ đau, mà có thể đón nhận mọi thứ bằng một tâm thế nhẹ nhàng và rộng mở.
Buông xả cũng là chấp nhận sự vô thường. Cuộc đời là dòng chảy không ngừng của sự thay đổi. Khi ta cố níu giữ những điều không thể trường tồn, ta chỉ tự chuốc lấy thất vọng. Ngược lại, nếu ta hòa điệu cùng dòng chảy tự nhiên, không chống đối hay cưỡng cầu, ta sẽ cảm nhận được sự an nhiên giữa mọi biến đổi của cuộc sống.
Hơn thế nữa, buông xả giúp ta tìm thấy tự do nội tâm. Khi ta không còn bị ràng buộc bởi tham ái – mong muốn sở hữu – hay sân hận – sự ghét bỏ những gì trái ý, tâm trí sẽ trở nên nhẹ nhàng và bình an. Lúc ấy, hạnh phúc không còn là thứ ta phải tìm kiếm, mà là trạng thái tự nhiên của tâm.
Để thực sự buông xả, ta cần bắt đầu từ việc quán chiếu bản chất của bám víu. Mỗi khi cảm thấy bất an, hãy tự hỏi: "Điều gì đang khiến ta bất an? Ta đang bám víu vào điều gì?" Khi suy xét sâu sắc, ta sẽ nhận ra rằng mọi thứ ta bám víu – từ tài sản, danh vọng, đến các mối quan hệ – đều là vô thường. Khi thấu hiểu điều này, ta sẽ dần buông bỏ được sự lệ thuộc vào chúng, không còn để chúng kiểm soát hạnh phúc của mình.
Buông xả cũng có nghĩa là chấp nhận thực tại như nó đang là. Thay vì chống đối hoặc cố thay đổi mọi thứ theo ý mình, ta học cách đón nhận những gì đang xảy ra với một thái độ cởi mở. Sự chấp nhận này không đồng nghĩa với sự cam chịu, mà là thấu hiểu bản chất của thực tại. Khi ta ngừng chống cự những điều không thể thay đổi, một sự an lạc sâu sắc sẽ xuất hiện, giải phóng ta khỏi những căng thẳng và khổ đau không cần thiết.
Một phương pháp quan trọng giúp thực hành buông xả là chánh niệm. Khi ta sống trọn vẹn trong giây phút hiện tại, không để tâm trí bị cuốn vào lo lắng về tương lai hay tiếc nuối quá khứ, ta sẽ dần giải phóng được những mong cầu vô thức. Chánh niệm giúp ta nhận diện rõ những gì đang ràng buộc tâm trí mình, từ đó giúp ta buông xả một cách tự nhiên, không gượng ép.
Bên cạnh đó, học cách cho đi cũng là một bước quan trọng trên con đường buông xả. Khi ta giữ chặt mọi thứ cho riêng mình, tâm sẽ trở nên chật hẹp, lo lắng và bất an. Nhưng khi ta biết cho đi mà không mong cầu đền đáp, tâm sẽ trở nên rộng mở và tự do. Lòng rộng lượng không chỉ mang lại hạnh phúc cho người khác, mà còn giải phóng chính ta khỏi sự dính mắc vào vật chất và danh lợi.
Một người biết buông xả sẽ có được sự bình an trước mọi biến cố. Họ không bị dao động trước thành công hay thất bại, bởi họ hiểu rằng cả hai đều chỉ là những hiện tượng tạm thời, đến rồi đi. Họ không cố bám chặt vào niềm vui, cũng không quá đau khổ trước mất mát.
Tâm trí của họ trở nên nhẹ nhàng, không còn vướng bận vào những lo lắng, sợ hãi hay kỳ vọng. Khi buông xả, ta không còn bị ám ảnh bởi những điều không thể kiểm soát, mà thay vào đó là một cảm giác tự do và thanh thản.
Cuối cùng, hạnh phúc không còn là một điều kiện, mà trở thành trạng thái tự nhiên của tâm. Khi không còn phụ thuộc vào việc đạt được điều gì, ta có thể cảm nhận được niềm vui ngay trong chính giây phút hiện tại. Đó là một niềm vui không điều kiện, không bị chi phối bởi hoàn cảnh, mà xuất phát từ sự an nhiên nội tại.
Hạnh phúc chân thật không đến từ việc đạt được hay sở hữu, mà từ sự buông xả. Khi ta biết buông xả, ta giải thoát mình khỏi những ràng buộc của tham ái, sân hận và si mê, mở ra cánh cửa dẫn đến tự do nội tâm và an lạc bền vững.
Khi thôi tìm kiếm hạnh phúc từ bên ngoài và quay về thực hành buông xả, ta sẽ nhận ra rằng hạnh phúc không phải điều ta phải chạy theo, mà là thứ luôn sẵn có bên trong mỗi người. Nó chỉ chờ ta thả lỏng, buông bỏ những ràng buộc không cần thiết để hiển lộ một cách tự nhiên.